Uwarunkowania współczesnych zmian w sieci szkół podstawowych na obszarach wiejskich województwa małopolskiego

Autor

  • Agnieszka Gil Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Instytut Geografii Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej
  • Marcin Semczuk Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej

DOI:

https://doi.org/10.24917/20833296.11.11

Słowa kluczowe:

dojazdy do szkół, małe szkoły, sieć szkół, szkoła podstawowa, szkoła wiejska, zajęcia pozalekcyjne

Abstrakt

Przedmiot prezentowanych badań stanowiło szkolnictwo podstawowe zawężone do I i II etapu edukacyjnego (klasy I-III i IV-VI) na obszarach wiejskich województwa małopolskiego. Celem opracowania było wskazanie uwarunkowań funkcjonowania sieci szkół podstawowych oraz konsekwencji likwidacji szkół w kształceniu młodzieży. W artykule wykorzystano dane z lat 2000-2012 dotyczące liczby uczniów oraz szkół podstawowych, a także uczących w tych szkołach nauczycieli oraz stanu zaludnienia miejscowości Małopolski, udostępnione przez BDL GUS. Do realizacji postawionego celu badawczego wykorzystano również wyniki własnych badań bezpośrednich, przeprowadzonych w szkołach za pomocą metody sondażu diagnostycznego, oraz studia literatury przedmiotu, w tym aktów prawnych. Badaniom poddano 12 szkół podstawowych zlokalizowanych w powiecie miechowskim. Objęto nimi dwie grupy respondentów. Pierwszą stanowili opiekunowie uczniów, a drugą - dyrektorzy szkół. Badanie objęło 705 osób. W wyniku niekorzystnych tendencji demograficznych (ryc. 1) w województwie małopolskim w latach 2000-2012 na obszarach wiejskich liczba uczniów zmniejszyła się o 30% (ryc. 2). W konsekwencji likwidacji uległy 143 szkoły podstawowe, co stanowiło 12% ich ogólnej liczby (ryc. 3). Zamknięto głównie małe szkoły wiejskie, z obszarów typowo rolniczych w północno-wschodniej części województwa oraz z jego słabiej zaludnionych obszarów południowo-wschodnich (ryc. 4). W mniejszym stopniu proces ten objął miasta, gdzie spadek liczby dzieci w przeliczeniu na szkołę był znacznie wyższy w porównaniu do obszarów wiejskich. Liczba zlikwidowanych szkół byłaby zapewne znacznie większa, gdyby nie aktywność lokalnych społeczności. Korzystały one z możliwości przejęcia szkoły dzięki zakładaniu stowarzyszeń i organizacji społecznych oraz w dalszym etapie - zmianie organu prowadzącego (ryc. 5). W konsekwencji tych procesów znacznie zmieniło się w regionie rozmieszczenie szkół. Badania przeprowadzone w szkołach powiatu miechowskiego wskazują, że średni czas dojazduz miejsca zamieszkania do placówki wynosi 21 min, a najdłuższy jest do tych szkół, w otoczeniu których zlikwidowano minimum dwie placówki (ryc. 6). Najwięcej uczniów, bo ok. 60%, dojeżdża do badanych szkół autobusami. Bezpośrednio z formą organizacji dowozu wiąże się udział uczniów w zajęciach pozalekcyjnych. Tylko 44% uczniów z badanych szkół podstawowych powiatu miechowskiego uczęszczało na zajęcia pozalekcyjne.

Biogramy autorów

Agnieszka Gil - Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Instytut Geografii Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej

Agnieszka Gil, mgr, absolwentka studiów z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej UniwersytetuPedagogicznego im. KEN w Krakowie. Doktorantka w Instytucie Geografii. Zainteresowaniabadawcze autorki dotyczą geografii obszarów wiejskich, rozwoju lokalnegoi regionalnego na obszarze Polski.

Marcin Semczuk - Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej

Marcin Semczuk, mgr, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie,Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej.Absolwent studiów z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej Uniwersytetu Pedagogicznegoim. KEN w Krakowie. Asystent w Instytucie Geografii. Zainteresowaniabadawcze autora skupiają się wokół problematyki regionów i procesów regionalizacjispołeczno-gospodarczej.

Bibliografia

Adamowicz, M., Nowak, A. (2005). Szkoły wiejskie w kontekście kreowania kapitału ludzkiego. Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, 6, 339-346.

Bajerski, A. (2011). Organizacja przestrzenna i funkcjonowanie usług edukacyjnych w aglomeracji poznańskiej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.

Bajerski, A. (2012). Przemieszczenia uczniów między obwodami szkolnymi a zróżnicowanie wyników publicznych szkół podstawowych i gimnazjów. Przypadek Poznania. Studia Regionalne i Lokalne, 2, 62–76.

Czapiewski, K., Janc, K. (2011) Accessibility to education and its impact on regional development in Poland. W: N. Adams, G. Cotella, R. Nunes (red.), Territorial Development, Cohesion and Spatial Planning – knowledge and policy development in an enlarged EU. Routledge, London, New York, 345-372.

Czapiewski, K., Janc, K. (2012). Dostępność do edukacji, jakość kształcenia i poziom wykształcenia mieszkańców a struktura funkcjonalna gmin województwa mazowieckiego. MAZOWSZE Studia Regionalne, 10, 33-51.

Czapiewski, K., Janc, K. (2013). Edukacja jako czynnik rozwoju Mazowsza. Warszawa: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego.

Dej, M., Guzik, R. (2011). The rural challenge: Spatial accessibility to secondary education in Poland within the transformation period. W: Á. Erőss, D. Karácsonyi (red.), Geography in Visegrad and neighbour countries: Regional socio-economic processes in Central and Eastern Europe - 20 years in transition and 2 years in global economic crisis. Geographical Research Institute, Hungarian Academy of Sciences, Budapest, 65–74.

Dolata, R. (2008). Szkoła – segregacje – nierówności. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Domalewski, J. (2010). Edukacja a procesy rozwoju obszarów wiejskich. W: M. Stanny, M. Drygas (red.), Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce. Problemy i perspektywy rozwoju. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.

Domalewski, J. (2002). Zróżnicowanie oświaty na obszarach wiejskich. W: D. Waloszek, K. Wąż (red.), Nadzieja na zmianę. Szanse edukacyjne młodego pokolenia ze środowiska wiejskiego. Zielona Góra: Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.

Flaga, M., Wesołowska, M. (2002). Warunki kształcenia dzieci i młodzieży na obszarach wiejskich w województwie lubelskim. W: J. Bański, E. Rydz (red.), Problemy społeczne wsi. Studia Obszarów Wiejskich, t. II.

Guzik, R. (2003). Przestrzenna dostępność szkolnictwa ponadpodstawowego. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.

Guzik, R. (2013). Edukacja i dojazdy do szkoły. W: R. Guzik, K. Wiedermann (red.), Zawodowy start. Przestrzenne uwarunkowania karier szkolnych i dalszych losów absolwentów. Kraków: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, 17-46.

Guzik, R., Wiedermann, K. (red.). (2013). Zawodowy start. Przestrzenne uwarunkowania karier szkolnych i dalszych losów absolwentów. Kraków: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie.

Kołodziejczyk, D. (1999). Czynnik ludzki w rozwoju obszarów wiejskich. Warszawa: IERiGŻ.

Kopeć, E. (2013). Zamykanie małych szkół wiejskich (uwarunkowania, sposoby zapobiegania). Polityka i Społeczeństwo, 3(11), 5-20.

Kozakiewicz, M. (1975). Zróżnicowanie dostępu młodzieży do kształcenia w 1970 r. Warszawa: IRWiR PAN.

Kwieciński, Z. (1975). Środowisko a wyniki pracy szkoły. Warszawa: IRWiR PAN.

Majkut, J. (2010). Powody wyboru szkoły gimnazjalnej w wypowiedziach rodziców, XVI Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej. Toruń.

Nowacki, T., Korabinowska-Nowacka, K., Baraniak, B. (2000). Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo WSP Towarzystwo Wiedzy Powszechnej.

Ozga, W. (1960). Organizacja szkolnictwa w Polsce. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.

Ozga, W. (1974). Rozmieszczenie szkół w Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Pilch, T. (2002). Równość szans edukacyjnych w kontekście warunków społecznych i regulacji reformy oświaty. W: D. Waloszek, K. Wąż (red.), Nadzieja na zmianę. Szanse edukacyjne młodego pokolenia ze środowiska wiejskiego. Zielona Góra: Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.

Pilch, T., Bauman, T. (2001). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa: Żak.

Piwowarski, R. (1992). Sieć szkolna a dostępność kształcenia. Warszawa: PWN.

Piwowarski, R. (2000). Szkoły na wsi – edukacyjne wyzwanie. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Semczuk, M. (2013). Agricultural Exploitation of the Farmland in Rural Areas in the Polish Carpathians. Journal of Settlements and Spatial Planning, Cluj University Press, 4, 201-205.

Szyszko-Bohusz, A. (1974). Dojazdy młodzieży do szkół. Nauka dla Wszystkich. Warszawa-Kraków: PWN, 225.

Taylor, Z. (1999). Przestrzenna dostępność miejsc zatrudnienia, kształcenia i usług a codzienna ruchliwość ludności wiejskiej. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 171.

Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (tekst jedn.: Dz. U. 2004 nr 256, poz. 2572 ze zm.).

Wilkin, J. (1998). Bariery edukacyjne i informatyczne. W: M. Kłodziński, J. Wilkin (red.), Rozwój obszarów wiejskich w Polsce. Warszawa: FAPA.

Wilkin, J. (red.). (2003). Podstawy strategii zintegrowanego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.

Pobrania

Opublikowane

2015-09-16

Jak cytować

Gil, A., & Semczuk, M. (2015). Uwarunkowania współczesnych zmian w sieci szkół podstawowych na obszarach wiejskich województwa małopolskiego. Przedsiębiorczość - Edukacja, 11, 152–164. https://doi.org/10.24917/20833296.11.11